آبیاری بارانی یکی از پر طرفدارترین روش‌های آبیاری است که در آن آب با فشار داخل یک شبکه لوله کشی شده جریان می‌یابد و سپس از آبپاش های تعبیه شده خارج می‌شود.
علت نام گذاری این روش این است که هنگامی که آب از آبپاش‌ها خارج می‌شود ، مشابه قطرات باران در سطح مزرعه ریخته می‌شود.
آبیاری بارانی همانند آبیاری قطره‌ای به علت صرفه جویی در مصرف منابع آبی و بهره‌وری بالا مورد مورد تاکید کارشناسان کشاورزی قرار گرفته است.
مزایا آبیاری بارانی
از فواید آبیاری بارانی می‌توان به
صرفه جویی در مصرف آب
جلوگیری از فرسایش خاک
فراهم شدن امکان تهویه خاک
فراهم شدن امکان آبیاری زمین‌های شیب‌دار
کاهش هزینه نیروهای انسانی
امکان آبیاری مزارع و باغات با تراکم بالا
کاهش آفت ها و امکان اندازه گیری دقیق مقدار آب مصرفی اشاره کرد.
معایب سیستم آبیاری بارانی
علی‌رغم مزایا زیادی که به آ« اشاره شد آبیاری بارانی معایبی نیز دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- هزینه نسبتا زیاد در مقایسه با سایر روش ها
- هزینه نصب بیشتر سیستم آبیاری بارانی نسبت به آبیاری قطره‌ای
- نیاز به نیرو کار جهت جا‌به‌جایی لوله ها و آبپاش ها
- در سیستم آبیاری بارانی ممکن است تحت تاثیر وزش باد ، الگو توزیع آب تغییر کند
- افزایش تلفات آب در اثر تبخیر در مناطق گرم و خشک
در چه زمین‌هایی می‌توان از آبیاری بارانی استفاده کرد؟
آبیاری بارانی برای انواع خاک ها غیر از خاک رس که نفوذ پذیری کمی دارد مناسب است. همچنین سیستم آبیاری بارانی در انواع باغات و مزارع مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا پوشش مناسبی را برای زمین‌های کوچک و بزرگ فراهم می‌کند.
تجهیزات مورد نیاز برای آبیاری بارانی
سیستم پمپاژ و تامین فشار: یک واحد پمپ که آب را از منبع به لوله‌ها با فشار مناسب منتقل می‌کند.
خطوط لوله: لوله‌های اصلی و فرعی که آب را از منبع به سمت خطوط منتقل می‌کنند،این خطوط لوله می‌‌توانند هم در سطح و هم در زیر خاک قرار بگیرند.
آبپاش‌ها: وظیفه آبپاش ها توزیع آب به شکل قطرات ریز و درشت برای پخش در اطراف گیاهان می‌باشد. آبپاش‌ها ممکن است مستقیما روی لوله فرعی قرار بگیرند و یا روی پایه عمودی که از لوله فرعی منشعب شده(پایه آبپاش یا رایز) واقع شوند.
همچنین بخوانید: [ صفر تا صد فرآیند آبیاری قطره‌ای]
کوپلر: برای اتصال لوله‌های اصلی و فرعی به یکدیگر از کوپلر استفاده می‌شود.
شیرفلکه: برای قطع و وصل جریان و تنظیم شدت جریان آب در لوله ها از شیر فلکه استفاده می شود.
فیلتر: فیلترها وظیفه دارند تا از ورود مواد جامد به شبکه آبرسانی جلوگیری کنند.
انواع سیستم‌های آبیاری بارانی
سیستم های متحرک: در این سیستم کلیه اجزای تشکیل دهنده واحد آبیاری بارانی اعم از پمپ، لوله اصلی ، لوله نیمه اصلی (البته در صورت موجو بودن) و لوله های لاترال قابل جابجا شدن بوده و می توانند از یک مزرعه به مزرعه دیگر انتقال داده شوند.
سیستم‌های نیمه متحرک: در این سیستم ایستگاه پمپاژ، لوله‌های اصلی و فرعی ثابت است و لوله‌های جانبی توسط کارگر در مزرعه جابجا می شود. لوله‌های جانبی در نقاط مختلف مزرعه با استفاده از اتصال‌های سریع به لوله های اصلی متصل و عمل آبیاری را انجام می‌شود.
سیستم‌های ثابت: در سیستم آبیاری بارانی ثابت کلیه اجزاء سیستم در موقعیت خود ثابت بوده و همان مکان باقی می‌مانند و فقط بایستی شیرهای ابتدای هر قطعه باز و بسته شوند. این سیستم‌ها معمولاً برای گیاهان چندین ساله و باغ‌ها به‌کار برده می‌شود و هزینه بالایی نسبت به به بقیه روش ها دارد. در این سیستم می‌توان با استفاده از شیرهای برقی سیستم را اتوماتیک نمود.
مجموعه مستقر شونده: یک سیستم مستقر شونده می‌تواند از یک موقعیت استقرار به صورت دستی یا مکانیکی به موقعیت دیگر انتقال داده شود. بدین ترتیب که لوله لاترال و آبپاش‌های مستقر شده روی آن در یک موقعیت مشخص در مزرعه قرار گرفته و به کمک یک لوله شیلنگی قابل انعطاف به لوله اصلی متصل می‌گردد.با باز کردن شیر تعبیه شده روی لوله اصلی، آب وارد لوله لاترال شده و عمل آبیاری صورت می‌گیرد. پس از خاتمه آبیاری شیر هیدرانت بسته شده و کم فشار شدن درداخل لوله لاترال باعث تخلیه آب موجود در آن از محل اتصالات می‌گردد.
سپس لوله لاترال برای آبیاری قسمت دیگر مزرعه به موقعیت جدید منتقل شده و برای دریافت آب از لوله اصلی به شیر هیدرانت دیگر متصل می‌گردد. این عمل آن قدر تکرار می‌شود تا سرتاسر مزرعه آبیاری شده و لوله فرعی دوباره پس از چند روز برای آبیاری مجدد مزرعه به موقعیت اول خود برگشت داده شود.